Gevolgen voor de belastingen, uw sociale zekerheid en uw erfenis

Toen u besloot uit elkaar te gaan, stond u wellicht niet bij stil bij de gevolgen voor de belastingen en de sociale zekerheid. Het jaar na uw scheiding moet u misschien nog samen een belastingaangifte invullen. Wie moet in dat geval de belastingen betalen en wie ontvangt de terugbetalingen?

Voor welke partner de kinderen fiscaal ten laste zijn, is een interessante vraag. En dat is niet alles. Ook andere fiscale elementen kunnen na uw scheiding veranderen.

Wist u dat ook uw wettelijk pensioen door een scheiding kan worden beïnvloed? Dat u en uw partner uit elkaar gaan, kan trouwens ook gevolgen hebben voor uw werkloosheids- of invaliditeitsuitkering. Heeft u na uw scheiding nog recht op kinderbijslag? De gevolgen in verband met uw sociale zekerheid kunnen zwaar op uw budget doorwegen. Laat u grondig informeren, ook al heeft u in het kader van een scheiding al veel aan uw hoofd!

Scheidingsprocedures kunnen lang aanslepen. Wat gebeurt er als u vóór het einde van de procedure sterft? Kan uw partner in dat geval in uw huis komen wonen?

  1. Moeten we een gemeenschappelijke belastingaangifte invullen?

    Dat hangt af van uw situatie.

    Indien u feitelijk gescheiden bent

    Gehuwden of wettelijk samenwonenden moeten de inkomsten van het jaar waarin ze feitelijk scheiden, samen aangeven. Ging u in 2016 uit elkaar, dan moet u in juni 2017 een gezamenlijke aangifte invullen voor de inkomsten van 2016.

    Toch aanvaardt de belastingadministratie dat u elk een belastingbrief invult. Ze verzamelt zelf de informatie uit beide aangiftes en zal u en uw partner belasten op basis van die gegroepeerde gegevens.

    Voor de inkomsten van de jaren daarna vult u elk een eigen aangifte in.

    Indien gescheiden bent

    Voor de inkomsten van het jaar waarin uw scheiding in het register van de Burgerlijke Stand werd ingeschreven, wordt u als alleenstaanden beschouwd. U vult dus uw eigen belastingaangifte in.

    Werd uw scheiding in mei 2016 ingeschreven, dan vult u in juni 2017 een belastingaangifte voor een alleenstaande in voor uw inkomsten 2016.

    Indien er een einde aan de wettelijke samenwoning komt

    Op fiscaal vlak worden wettelijk samenwonenden op dezelfde manier behandeld als gehuwden.

    Wat gebeurt er als u als wettelijk samenwonenden definitief uit elkaar gaat?

    Heel eenvoudig: voor het jaar waarin u aan de ambtenaar van de burgerlijke stand van uw gemeente op papier hebt verklaard dat u niet meer samenwoont, wordt u al als alleenstaanden beschouwd. U vult dus geen gemeenschappelijke aangifte meer in, maar ieder een eigen aangifte.

    Stel dat u in maart 2016 hebt verklaard dat u niet meer samenwoont:

    • in juni 2016, toen u al niet meer wettelijk samenwoonde, vulde u een gezamenlijke belastingaangifte in voor de inkomsten 2015.
    • in juni 2017 vult u een belastingaangifte voor alleenstaanden in voor de inkomsten 2016. In 2016 kwam er immers een einde aan de wettelijke samenwoning.

  2. Als ik sterf nadat mijn partner en ik uit elkaar gingen of scheidden, kan mijn ex-partner dan in mijn huis komen wonen?

    U ging drie jaar geleden uit elkaar (als gehuwden óf als wettelijk of feitelijk samenwonenden). Uw ex-partner betaalt geen onderhoudsgeld en ziet de kinderen niet meer. Toch heeft u liever geen contact meer, want elke vraag die u stelt, leidt telkens tot vervelende discussies en procedures voor de rechtbank.

    Onlangs kocht u een huis. U vindt er niet alleen de rust die u zocht, maar beschouwt het ook een mooie investering voor uw kinderen.

    Is er een kans dat uw ex-partner na uw dood in dat huis mag komen wonen?

    In principe niet, aangezien uw ex-partner geen wettelijke erfgenaam van u is.

    Maar als u samen kinderen had en uw kinderen uw bezittingen erven na uw dood, is het hun vader die hun bezittingen beheert tot ze meerderjarig zijn. Hij kan dan ook in uw huis komen wonen tot uw kinderen meerderjarig zijn.

    U kan dat risico echter voorkomen.

    Meer informatie leest u op deze website.

    Vraag informatie aan uw advocaat of notaris.

  3. Wie betaalt de belastingen? Wie ontvangt de terugbetalingen?

    Dat hangt af van uw situatie.

    Indien u feitelijk gescheiden bent

    U bent in de loop van het jaar feitelijk gescheiden, maar nog niet definitief gescheiden. Als er voor dat jaar nog belastingen moeten worden betaald, dan kan de fiscus zowel bij u als bij uw partner komen aankloppen. Hebt u recht op een terugbetaling van belastingen, dan maakt de fiscus geen verdeling van het terugbetaalde bedrag tussen u en uw partner.

    Voor de jaren daarna, vult u ieder een eigen aangifte in. De administratie zal u allebei op basis daarvan belasten als alleenstaanden. U moet niet meer opdraaien voor de belastingen van de ander.

    Dezelfde regels gelden voor de partners die wettelijk samenwoonden en feitelijk uit elkaar gingen, maar die niet hebben gemeld aan de ambtenaar van de burgerlijke stand dat ze niet meer wettelijk samenwonen.

    Meer informatie leest u hier.

    Indien er een einde aan de wettelijke samenwoning komt

    Al in het jaar waarin er een einde kwam aan de wettelijke samenwoning, wordt u als alleenstaanden beschouwd. Vanaf dat moment ontvangt u dus een aparte belastingbrief op uw naam. Ofwel zal u dus moeten betalen, ofwel krijgt u terugbetaald wat de administratie u te veel aanrekende.

    Stel dat er in maart 2016 een eind kwam aan de wettelijke samenwoning:

    • in juni 2016, toen u al niet meer wettelijk samenwoonde, vulde u een gezamenlijke belastingaangifte in voor de inkomsten 2015. De fiscus zal de te betalen belasting niet verdelen tussen u en uw partner: hij kan aan een van de partners vragen om alles te betalen. Een eventuele terugbetaling is voor u twee; de fiscus zal de terugbetaling niet verdelen tussen de twee partners.
    • in juni 2017 vult u een belastingaangifte voor alleenstaanden in voor de inkomsten 2016. U zal de belastingen moeten betalen, of een eventuele terugbetaling krijgen.
       

    Meer informatie leest u hier en op deze website.

    Indien u gescheiden bent

    Voor de inkomsten van het jaar waarin uw scheiding in het register van de Burgerlijke Stand werd ingeschreven, wordt u als alleenstaande beschouwd. U zal dus de belastingen moeten betalen, of de eventuele terugbetalingen krijgen.

    U moet zeker niet meer opdraaien voor de belastingen die uw voormalige partner voor dat jaar moet betalen.

    Meer informatie leest u hier.

  4. Wie van ons neemt de kinderen ten laste?

    Wat telt, is uw gezinssituatie op 1 januari van het aanslagjaar, met andere woorden: 1 januari van het jaar waarin u een belastingaangifte invult voor de inkomsten van het jaar voordien.

    Als u uw belastingaangifte in 2017 invult (voor de inkomsten 2016), moeten uw kinderen ten laste deel uitmaken van uw gezin op 1 januari 2017.

    Is er co-ouderschap? Dan kan het belastingvoordeel voor de kinderen ten laste gedeeld worden tussen de twee ouders.

    Meer uitleg vindt u op deze website.

    Voor het jaar waarin u feitelijk gescheiden bent, wordt u samen belast: uw kinderen zijn dan ten laste van beide ouders.

  5. Welke elementen in de belastingaangifte kunnen veranderen?

    Als u trouwt of wettelijk gaat samenwonen, verandert er een en ander op belastingsvlak. Dat is onder meer het geval voor de fiscaliteit in verband met een hypothecaire lening. Wie van beide partners neemt de lening over en krijgt de belastingsvoordelen voor de lening en de schuldsaldoverzekering?

    Er zijn nog twee andere veranderingen mogelijk: verlies van het huwelijksquotiënt en verhoging van de belastingvrije som.

    In veel gevallen zal de bedrijfsvoorheffing moeten worden aangepast en verandert dus ook uw maandelijks nettoloon.

    Verlies van het huwelijksquotiënt

    Wettelijk samenwonenden en gehuwden vullen samen één belastingaangifte in. Heeft een van de partners een uitzonderlijk laag of geen inkomen, dan betaalt de andere partner minder belastingen door toepassing van wat het "huwelijksquotiënt" wordt genoemd. Op deze website leest u meer informatie voor gehuwden en wettelijk samenwonenden.

    Bent u niet langer getrouwd of samenwonend, dan verliest u dus dat voordeel.

    Verhoging van de belastingvrije som

    Zeer lage inkomens worden niet belast: iedereen heeft een belastingvrije som. Die som hangt af uw gezinssituatie en dus van het feit of u kinderen ten laste heeft. Elk kind ten laste doet de belastingvrije som stijgen. Meer informatie leest u op deze website.

    Indien na een scheiding de kinderen bij u ten laste komen, kan uw belastingvrije som stijgen, zodat de basis waarop u wordt belast (de inkomsten waarop belastingen worden berekend) daalt en u dus minder belastingen moet betalen.

    Aanpassing van de bedrijfsvoorheffing

    Breng uw werkgever ervan op de hoogte dat u gescheiden bent of niet meer wettelijk samenwoont: hij zal ermee rekening houden bij de berekening van uw bedrijfsvoorheffing. U zal merken dat daardoor uw nettoloon verandert.

  6. Wat zijn de gevolgen van een scheiding voor mijn wettelijk pensioen?

    Dat hangt van uw situatie. Bent u (feitelijk) gescheiden na een huwelijk? Komt er een einde aan de wettelijke of feitelijke samenwoning?

    Indien u gescheiden bent

    Uw gezinssituatie beïnvloedt uw pensioen. Bent u getrouwd, dan wordt uw pensioen berekend aan het tarief voor alleenstaanden óf aan gezinstarief (de administratie kiest automatisch het voor u voordeligste tarief).

    Meer informatie leest u op deze website.

    Een scheiding heeft dan ook gevolgen: als u niet langer getrouwd bent, wordt uw pensioen voortaan altijd berekend aan het tarief voor alleenstaanden.

    Uw scheiding heeft nóg een gevolg: u kan een pensioen ontvangen (soms bovenop uw eigen pensioen) voor de jaren waarin uw voormalige partner werkte. Die mogelijkheid bestaat niet als uw ex-partner ambtenaar was.

    Meer informatie leest u op deze website.

    Op deze website leest u meer informatie over de leeftijd die u moet bereiken om dat pensioen te kunnen ontvangen indien:

    Indien u feitelijke gescheiden bent in het kader van een huwelijk

    U blijft getrouwd.

    Onder bepaalde voorwaarden kan u genieten van een pensioen omwille van de beroepsactiviteit van uw echtgeno(o)t(e). Van het bedrag dat u kan ontvangen, wordt uw eigen pensioen afgetrokken. Die mogelijkheid bestaat niet als uw ex-partner ambtenaar was.

    Op deze website leest u meer informatie over de leeftijd die u moet bereiken om dat pensioen te kunnen ontvangen indien:

    Indien er een einde aan de wettelijke of feitelijke samenwoning komt

    Wanneer u wettelijk of feitelijk samenwoont, heeft dat geen gevolgen voor uw pensioen. Als er een einde aan die situatie komt, verandert er dus niets voor uw pensioen. Dat wordt hoe dan ook berekend aan het tarief voor alleenstaanden.

  7. Wat zijn de gevolgen van een scheiding voor mijn recht op kinderbijslag?

    Is er een verband met het ouderlijk gezag?

    Wie ouderlijk gezag over een kind heeft, kan de belangrijke beslissingen voordat kind nemen. Het gaat dan om: de schoolkeuze, beslissingen over reisplannen,… Meer informatie over het ouderlijk gezag leest u op deze website.

    Meestal oefenen beide partners samen het ouderlijk gezag uit. We spreken in dat geval van co-ouderschap. Belangrijke beslissingen moeten dan door beide ouders samen worden genomen, ook al wonen die niet samen.

    Gaan de ouders uit elkaar (scheiding, feitelijke scheiding of einde van de wettelijke samenwoning), dan blijft het ouderlijk gezag een zaak van beide ouders. In dat geval verandert er ook niets aan de uitbetaling van de kinderbijslag: het kinderbijslagfonds blijft diegene betalen die vroeger werd betaald, meestal de moeder.

    Toch is het mogelijk dat het ouderlijk gezag uitsluitend aan een van beide ouders wordt toegewezen. Bijvoorbeeld:

    • in de voorafgaande overeenkomst in het kader van een scheiding met onderlinge toestemming, als die overeenkomst definitief door de rechtbank aanvaard is.
    • in een definitieve uitspraak van de rechter bij een scheiding op grond van onherstelbare ontwrichting.
       

    In dat geval en indien het kind bij die ouder woont, kan de kinderbijslag aan die ouder worden uitbetaald.

    En voor een eenoudergezin?

    Nadat u uit elkaar ging of scheidde, wordt u mogelijks een alleenstaande ouder. Samen met uw kinderen vormt u dan een eenoudergezin.

    Misschien heeft u in dat geval recht op verhoogde kinderbijslag, op voorwaarde dat uw inkomen niet hoger ligt dan een bepaald plafond.

    Meer informatie leest u op deze website.

  8. Wat zijn de gevolgen van een scheiding voor mijn recht op een werkloosheidsuitkering?

    De hoogte van werkloosheidsuitkeringen hangt af van uw gezinssituatie. In de eerste drie maanden van werkloosheid, ontvangen werklozen een uitkering van 65 % van hun laatste loon (evenwel met een plafond). De negen maanden daarna daalt die uitkering tot 60 %. Vanaf het tweede jaar hangt uw werkloosheidsuitkering af van uw gezinssituatie. Er zijn drie situaties mogelijk:

    • Als gezinshoofd: wie samenwoont met één of meerdere gezinsleden zonder inkomen.
    • Als alleenstaande: wie werkelijk alleen woont.
    • Als samenwonende: wie samenwoont met iemand die zelf een inkomen heeft.
       

    Meer informatie over die verschillende statuten vindt u op de website van de RVA, in deze brochure en op de website van de Sociale Zekerheid.

    De verschillende statuten stemmen overeen met heel uiteenlopende, specifieke situaties.

    Vanaf de 13de maand van werkloosheid ontvangt u als gezinshoofd een uitkering van 60 % van uw laatste loon. Alleenstaanden ontvangen 55 % van hun laatste loon en samenwonenden hebben recht op 40 % van hun laatste loon.

    Geleidelijk aan kunnen de werkloosheidsuitkeringen verder dalen, tot ze een minimum bereiken.

    Meer informatie vindt u op deze website.

    Door u uit elkaar te gaan, kan uw statuut dus veranderen. Bijvoorbeeld:

    • van gezinshoofd naar alleenstaande
    • van samenwonende naar alleenstaande
    • van samenwonende naar gezinshoofd
       

    Dat heeft gevolgen voor het bedrag van uw werkloosheidsuitkering.

  9. Wat zijn de gevolgen van een scheiding voor mijn invaliditeitsuitkering?

    Indien u werknemer bent

    Uw gezinssituatie beïnvloedt het bedrag van uwuitkering. Tijdens het eerste jaar van arbeidsongeschiktheid, krijgt u 60 % van uw laatste loon. Na het eerste jaar heeft u recht op een invaliditeitsuitkering. De hoogte ervan hangt af van uw gezinssituatie:

    • 65 % van uw laatste loon indien u samenwoont met een persoon die u ten laste is (gerechtigde met gezinslasten)
    • 55 % van uw laatste loon indien u alleenstaande bent, zonder gezinslast
    • 40 % van uw laatste loon indien u samenwoont, en niemand ten laste hebt
       

    Nadat u uit elkaar ging, kan uw statuut dus veranderen. Bijvoorbeeld:

    • van gerechtigde met gezinslasten naar alleenstaande
    • van samenwonende naar alleenstaande
       

    Dat heeft gevolgen voor het bedrag van uw invaliditeitsuitkering.

    Op deze website leest u meer uitleg en vindt u meer informatie over de vergoedingen voor arbeidsongeschiktheid en invaliditeitsuitkeringen voor werknemers.

    Indien u zelfstandige bent

    De vergoedingen voor arbeidsongeschiktheid voor zelfstandigen worden ook bepaald rekening houdend met uw gezinssituatie. U zal een ander bedrag ontvangen indien u:

    • gerechtigde met gezinslasten bent
    • alleenstaande bent
    • samenwonende bent
       

    Nadat u uit elkaar ging, kan uw statuut dus veranderen. Bijvoorbeeld:

    • van gerechtigde met gezinslasten naar alleenstaande
    • van samenwonende naar alleenstaande
    • van samenwonende naar gerechtigde met gezinslasten
       

    Dat heeft gevolgen voor het bedrag van uw invaliditeitsuitkering.

    Op deze website leest u meer informatie over vergoedingen voor arbeidsongeschiktheid en invaliditeitsuitkeringen voor zelfstandigen. Ook uw ziekenfonds kan u vertellen welk bedrag u zal ontvangen.

  10. Wie erft er als ik voor het einde van de procedure sterf?

    Alles hangt af van uw situatie.

    Indien u wettelijk samenwonende bent

    Aan de wettelijke samenwoning komt een einde als u op de gemeente hiervan aangifte doet.

    Na die aangifte kunnen de vroeger samenwonenden geen deel meer opeisen van de erfenis van de ander.

    Zolang u geen aangifte deed, bent u wettelijk samenwonend. Indien u dan sterft, is uw partner uw erfgenaam. Hij erft het vruchtgebruik van de gezinswoning en de inboedel. Hij kan in het huis blijven wonen of het verhuren en huurgeld ontvangen. En dat zelfs als hij niet de eigenaar van het huis is. U kan dat recht voor uw partner zelfs uitbreiden in een testament.

    Maar u kan dat recht in een testament ook beperken of zelfs ongedaan maken.

    Meer informatie leest u op deze website.

    Indien u feitelijk samenwonende bent

    Of u nog samen bent of gescheiden, heeft geen gevolgen voor uw erfenis: uw partner is in geen geval uw erfgenaam. Tenzij u een testament ten voordele van uw partner maakte óf bepaalde afspraken ondertekende. U kan uw testament trouwens op ieder moment wijzigen.

    Indien u gehuwd bent

    Uw echtgeno(o)t(e) is een van uw wettige erfgenamen. Hij erft minimaal het vruchtgebruik van heel uw erfenis.

    Meer informatie leest u op deze website.

    De procedure om uit elkaar te gaan of te scheiden kan lang aanslepen. En misschien wil u niet dat uw partner het vruchtgebruik van uw goederen erft als u tijdens die procedure sterft. U kan hier wel iets aan doen.

    Indien u scheidt met onderlinge toestemming moet u in de voorafgaande overeenkomst duidelijk aangeven wat u allebei wil. U kan uw partner elk recht op uw erfenis afnemen, of hem zijn wettelijke rechten gunnen.

    Meer informatie leest u op deze website.

    Indien u scheidt op grond van onherstelbare ontwrichting of indien u feitelijk gescheiden bent, behoudt uw partner zijn rechten op uw erfenis zolang de procedure niet werd afgerond. Tenzij u een testament opstelde waarin het tegendeel staat. Meer informatie leest u op de website notaris.be.