• Neem contact op met de bank: de familie moet elke bank verwittigen waarbij de overledene een rekening of een kluis had. De bank zal onmiddellijk alle rekeningen blokkeren van de overledene, maar ook van de wettige echtgeno(o)t(e). De bank zal aan de Administratie van het Kadaster, de Registratie en de Domeinen, die de successierechten int, meedelen wat precies de inhoud is van alle rekeningen van de overledene.

  Hou er rekening mee dat door blokkeren van de rekeningen ook alle domiciliëringen en de vaste betalingsopdrachten worden stopgezet.

  Als je gehuwd bent met scheiding van goederen, kan je de rekeningen op jouw naam laten deblokkeren door je bank een kopie van je huwelijkscontract te bezorgen.

  Om de rekeningen te laten deblokkeren, moet je aantonen wie de erfgenamen zijn. Dat kan met een attest van erfopvolging. Dat kan je krijgen bij het registratiekantoor, hiervoor heb je dus geen notaris nodig. Of je kan dit aantonen met een akte van erfopvolging die je kan krijgen bij een notaris. In afwachting daarvan, zal de bank een aantal betalingen laten doorgaan: de kosten voor de begrafenis en ook een voorschot op het saldo van een deel van de geblokkeerde rekeningen. Dat voorschot zal maximum de helft van de tegoeden bedragen of 5.000 euro. Om wat makkelijker te werken in deze periode, kan je het beste een nieuwe rekening openen waarvoor dan geen enkele beperking geldt.

• Stel een notaris aan (dit is niet verplicht): als je partner is overleden, gaat de notaris na of hij een testament heeft opgesteld. Zelfs als dat niet het geval is, kan een notaris nuttig zijn: hij verzamelt alle informatie om de omvang van de nalatenschap te bepalen en kan dan ook aan de erfgenamen adviseren om de nalatenschap te aanvaarden of niet. Het is belangrijk om de aangifte van nalatenschap correct in te vullen. Het geven van verkeerde (of laattijdige) informatie wordt bestraft met boetes in de vorm van belastingverhogingen. Vandaar dat een bezoek aan de notaris vaak aan te raden valt. Bovendien is de notaris ook de persoon die de erfenis zal vereffenen en verdelen.

• Organiseer de uitvaart: meestal laat je dit over aan de begrafenisondernemer. Hij volgt jouw instructies of die van de overledene. Ga na of de overledene geen uitvaartverzekering heeft genomen.

In de gids van de Koning Boudewijnstichting en de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat vind je een meer gedetailleerd overzicht van al deze stappen die je moet zetten.

Na iemands dood, hebben de erfgenamen drie maanden de tijd om een inventaris van zijn erfenis op te maken. Daarna hebben ze nog 40 dagen tijd om de erfenis al dan niet te aanvaarden. Niemand is verplicht om een erfenis te aanvaarden. In de praktijk zijn er drie keuzes mogelijk:

1. De erfenis aanvaarden. Als je de erfenis aanvaardt, krijg je alle rechten en plichten van de overledene. Het vermogen van de overledene vermengt zich met dat van de erfgenaam. M.a.w. je erft niet alleen de bezittingen van de overledene (zijn geld, huis, …), maar óók zijn schulden. Zorg er daarom voor dat je een duidelijk beeld hebt van het vermogen van de overledene.

2. De erfenis weigeren. Als je zeker weet dat de overledene meer schulden heeft dan bezittingen, zal het je geld kosten als je de erfenis aanvaardt. Het beste is dan om ze te weigeren. Dat kan door bij een notaris naar keuze een ‘verklaring van verwerping’ in te dienen. Opgelet, na de verwerping van een erfenis is er geen weg terug. Je kan nadien niet van gedachte veranderen en de erfenis toch aanvaarden.

3. De erfenis aanvaarden onder voorwaarden. Weet je niet zeker of de overledene meer bezittingen dan schulden heeft? Dan kan je de erfenis aanvaarden onder voorwaarden, dit heet ‘onder voorrecht van boedelbeschrijving’. Dat betekent dat je de erfenis aanvaardt, maar dat het vermogen van de overleden zich niet vermengt met het jouwe: de schulden die zich in de nalatenschap bevinden moeten worden terugbetaald, maar slechts tot het bedrag van de waarde van de goederen die zich in de nalatenschap bevinden. Wil je de nalatenschap aanvaarden onder voorwaarden, dan moet je eerst een inventaris van de erfenis laten opmaken door de notaris. Vraag aan de notaris hoe de procedure verder verloopt. Let goed op want aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving betekent wel degelijk aanvaarding. Als je de erfenis eenmaal hebt aanvaard, kan je ze niet meer weigeren omdat ze verlieslatend zou zijn.

Omdat je als erfgenaam nooit verplicht bent om een erfenis te aanvaarden, kan het gebeuren dat sommige erfgenamen ze aanvaarden en anderen niet. In dat geval wordt de erfenis verdeeld tussen de erfgenamen die ze aanvaard hebben. Dit is enkel het geval als de erfgenamen zelf geen kinderen hebben. Als de directe erfgenamen zélf ook kinderen hebben, komen de kinderen in de plaats van de weigerende ouder. Dit heet ‘plaatsvervulling’. Dan wordt de erfenis verdeeld rekening houdende met die kinderen.

Wie kan de erfenis aanvaarden of weigeren?

Diegenen die door de wet zijn aangeduid, namelijk de wettelijke erfgenamen en/of diegenen die door de overledene in zijn testament zijn aangeduid, de ‘legatarissen’ genoemd.

Er zijn verschillende soorten legatarissen.

Ten eerste heb je de ‘algemene legatarissen’ die via een testament het hele vermogen erven. Zij staan dan ook in voor de schulden.

Vervolgens zijn er de ‘legatarissen ten bijzondere titel’: dat zijn diegenen die een specifiek goed erven (bijvoorbeeld een auto), zonder verantwoordelijk te zijn voor de schulden (bijvoorbeeld de autolening) die ervoor zijn aangegaan (in tegenstelling tot legatarissen ten algemene titel).

Ten slotte zijn er de legatarissen ‘ten algemene titel’: zij krijgen een deel van de nalatenschap zoals ‘alle roerende goederen’, 1/5^de van de nalatenschap, … Maar, daarbij draagt de legataris bij tot de schulden voor deze specifieke goederen.

Minderjarige kinderen kunnen een erfenis aanvaarden als ze daarvoor vooraf de toestemming van de vrederechter kregen, maar die aanvaarding kan enkel onder ‘voorrecht van boedelbeschrijving’.