Verdeling van bezittingen

"Ik neem de televisie, maar de koelkast is voor jou." "Geen sprake van! Ik neem de televisie én de koelkast!" Wie wat krijgt, is vaak een moeilijke kwestie die nog complexer kan worden als blijkt dat u geen facturen bewaarde van alles wat u aankocht toen u nog samenleefde.

Alle vastgoed, zoals uw huis en een eventueel tweede verblijf, maar ook de roerende goederen – de auto, de meubels en zelfs de dessertlepels – moeten worden verdeeld. Hoe die verdeling eruit ziet, hangt af van de samenlevingsformule die u koos én van de omstandigheden waarin u uit elkaar gaat.

In het geval van een scheiding met onderlinge toestemming gebeurt de verdeling anders dan bij een scheiding op grond van onherstelbare ontwrichting. Voor wettelijk en feitelijk samenwonenden zijn er specifieke regels.

Weet u wat de gevolgen zijn als een van de partners het aandeel van de andere partner in de gezinswoning uitkoopt? Vanaf wanneer is de gezinswoning niet meer beschermd?  Een scheiding is geen eenvoudige kwestie…

De Wikifin-tips

  • In het kader van een scheiding met onderlinge toestemming kan u een gedetailleerd en volledig inventaris van alle bezittingen laten opmaken. Op basis daarvan verloopt de verdeling vlotter en ontstaan er minder discussies.
  • De gezinswoning van gehuwden en wettelijk samenwonenden is beschermd. De beslissing om uit elkaar te gaan kan een einde maken aan die bescherming. Neem contact op met uw notaris of advocaat om te weten wat precies de gevolgen zijn van de beslissingen die u neemt of die u worden opgelegd.

  1. Verdeling van bezittingen in het geval van een scheiding met onderlinge toestemming

    Een scheiding met onderlinge toestemming betekent dat de echtgenoten het over alle aspecten van de scheiding met elkaar eens zijn.

    Een van die aspecten is de verdeling van de bezittingen. Die verdeling moet worden beschreven in de afspraken die door de echtgenoten worden gemaakt vóór de scheiding en die door beiden worden ondertekend. Hebben de echtgenoten een woning of een grond, dan moeten de onderlinge afspraken vooraf in een notariële akte worden vastgelegd. Die kan enkel door een notaris worden opgesteld.

    Een inventaris opmaken

    Maak een inventaris op van al uw bezittingen: de gemeenschappelijke, die in onverdeeldheid en die waarvan een van beide partners eigenaar is. De inventaris geeft aan:

    • wie eigenaar is van de goederen
    • hoeveel ze mogelijks waard zijn
       

    Met een inventaris krijgt u een duidelijk beeld van de situatie, zodat het makkelijker wordt om alleste verdelen. Het is een goed idee om een inventaris toe te voegen aan de afspraken die u maakt vóór de scheiding. Op die manier beperkt u het risico op latere discussies.

    Meer informatie over de inventaris leest u op deze website.

    Totale vrijheid in de verdeling

    Echtgenoten die met onderlinge toestemming scheiden, kunnen hun bezittingen verdelen zoals ze dat zelf willen. En dat geldt voor alle goederen: het geld op een bankrekening, beleggingen, meubels, schilderijen,…

    Ze kunnen zelfs beslissen om een appartement waarvan een van beiden eigenaar is, aan de andere partner te laten.

    Ze kunnen daarbij afwijken van wat in hun huwelijkscontract staat. Stel dat u met scheiding van goederen bent getrouwd. U kocht met uw geld een home cinema systeem. Volgens uw huwelijksstelsel van scheiding van goederen krijgt u dat systeem, omdat u daarvan de enige eigenaar bent. Toch kan u in overleg met uw echtgenoot beslissen dat het home cinema systeem voor uw partner is.

    Verdeling van een woning, van een grond of van een ander gebouw

    Ook hier hebben de echtgenoten alle vrijheid. Zo kunnen ze beslissen:

    • om de woning te verkopen en de opbrengst te verdelen
    • om een van beide partners in het huis te laten wonen, terwijl de ander ter compensatie een som geld krijgt
    • om samen eigenaar te blijven. Dat kan bv. wanneer u samen een appartement aan zee hebt, waar u allebei naartoe wil blijven gaan met de kinderen. Dan moet u een contract opstellen om dat te regelen. Natuurlijk is die oplossing enkel mogelijk als de partners zonder ruzie uit elkaar gaan. Anders zorgt dit onvermijdelijk voor aanhoudende spanningen!
       

    Meer informatie leest u op deze website.

  2. Verdeling van bezittingen in het geval van een scheiding op grond van onherstelbare ontwrichting

    Bij een scheiding op grond van onherstelbare ontwrichting zijn er twee mogelijkheden: de echtgenoten zijn het eens over hoe de bezittingen moeten worden verdeeld óf ze raken het niet eens.

    Eerste mogelijkheid: de echtgenoten zijn het eens over hoe de bezittingen moeten worden verdeeld.

    In dat geval is de situatie vergelijkbaar met die in het geval van een scheiding met onderlinge toestemming.

    Tweede mogelijkheid: de echtgenoten zijn het niet eens over de verdeling van de bezittingen.

    De echtgenoten moeten het einde van de procedure afwachten om hun bezittingen te kunnen verdelen. Zodra de scheiding wordt uitgesproken, moeten de echtgenoten (of een van beide partners) een gerechtelijke verdeling aanvragen. Die gebeurt door een notaris, aangesteld door de Rechtbank van Eerste Aanleg.

    De notaris gaat eerst na of er een akkoord kan worden bereikt. Komt hij tot de conclusie dat dat onmogelijk is, dan zal hij onder toezicht van de rechtbank de bezittingen verdelen. Daarbij houdt hij rekening met  het huwelijksstelsel van de echtgenoten.

    Over sommige goederen zal er geen discussie zijn. Dat zijn de goederen waarvan duidelijk is wie de eigenaar is. De verdeling van andere goederen zal tot discussies leiden.

    Meer informatie leest u elders op deze website.

    Wat gebeurt er tijdens een scheidingsprocedure, zolang de scheiding niet is uitgesproken? De voorzitter van de Rechtbank van Eerste Aanleg kan voorlopige maatregelen nemen over de bezittingen van de partners als het tussen de echtgenoten grondig fout zit. Heeft u de gezinswoning verlaten en vreest u dat de bezittingen die u daar heeft achtergelaten zullen verdwijnen, dan kan u aan de voorzitter van de Rechtbank van Eerste Aanleg vragen om die goederen te laten verzegelen. Die goederen kunnen dus niet door een van beide partners worden meegenomen.

  3. Verdeling van bezittingen voor wettelijk samenwonenden

    Wettelijk samenwonenden kunnen, samen of apart, aan de vrederechter dringende maatregelen over hun bezittingen vragen. Zo kan de vrederechter bezittingen laten verzegelen om te vermijden dat de partner die in het huis blijft wonen, ze laat verdwijnen. Verzegelen kan echter alleen als het tussen de samenwonenden grondig fout zit. De vrederechter kan ook beslissen dat de partner die de gezinswoning verlaat, bepaalde goederen tijdelijk meeneemt. De beslissingen van de vrederechter zijn altijd voorlopig, en gelden enkel voor de door de rechter vastgelegde periode. Komt er binnen die periode een eind aan de wettelijke samenwoning, dan gelden de door de rechter opgelegde maatregelen niet meer.

    Wettelijk samenwonenden die samen besluiten om uit elkaar te gaan, kunnen hun bezittingen vrij onder elkaar verdelen. Bereiken ze geen akkoord, dan moeten hun meningsverschillen door de rechtbank worden opgelost.

    Wettelijk samenwonenden sloten geen huwelijksstelsel af. Voor hen gelden de gewone eigendomsregels:

    • ofwel zijn het bezittingen van een van de voormalige partners, die ze opnieuw in handen krijgt
    • ofwel behoren de goederen toe aan beide partners  en worden ze aan een van beiden toegewezen of verkocht.
       

    Een partner kan op verschillende manieren bewijzen dat hij de eigenaar is: met facturen of een document waarin hij als eigenaar isaangeduid (een testament, een inventaris uit een vorige scheiding,…).

  4. Verdeling van bezittingen voor feitelijk samenwonenden

    De verdeling van de bezittingen gebeurt op dezelfde manier als bij wettelijk samenwonenden die besluiten uit elkaar te gaan: ofwel in onderlinge toestemming ofwel via de rechtbank. Ook feitelijk samenwonenden sloten geen huwelijkscontract af. Discussies worden dan ook geregeld op basis van de eigendomsbewijzen die door de voormalige partners kunnen worden voorgelegd.

    Meer informatie leest u op deze website.

  5. Wat gebeurt er als een van de partners volledig eigenaar wil worden van de gezinswoning?

    Een partner krijgt zijn deel uitbetaald

    U komt overeen dat uw partner het huis mag houden. Omdat u ieder voor de helft eigenaar bent, moet uw partner u uw deel uitbetalen. Het berekenen van die som lijkt eenvoudig: de huidige waarde van een woning (eventueel vastgesteld na een expertise) wordt door twee gedeeld. Dat bedrag moet aan de andere partner worden uitbetaald.

    Wat met de hypothecaire lening voor de woning?

    Als er nog een hypothecaire lening moet afbetaald worden, is het niet voldoende om de huidige waarde van de woning door twee te delen. U moet in dat geval:

    • uitgaan van de huidige waarde van de woning, eventueel vastgesteld na expertise
    • daarvan het nog te betalen bedrag van uw hypothecaire lening aftrekken
    • het bedrag dat daarna overblijft door twee delen
       

    Stel: een woning is 350.000 euro waard. Van de lopende hypothecaire lening moet nog 100.000 euro betaald worden. De nettowaarde van het huis komt dan neer op 250.000 euro. Dat bedrag moet door twee worden gedeeld: dat geeft 125.000 euro. De partner die het huis krijgt, moet dan:

    • de ander een bedrag van 125.000 euro betalen
    • de hypothecaire lening verder afbetalen of onmiddellijk terugbetalen.
       

    Wat gebeurt er als er een lopende lening is?

    Voor de lopende lening, heeft de partner die het huis overneemt dus twee mogelijkheden:

    • de lening onmiddellijk en volledig terugbetalen op het moment dat hij de ander uitkoopt
    • de lening blijven afbetalen zoals voorzien in het contract.
       

    Let op: indien ook u het contract van de lening ondertekende, bent u ten aanzien van de bank net zozeer verantwoordelijk voor de terugbetaling ervan als uw partner. En dat zelfs als uw aandeel in het huis werd afgekocht en u niet langer eigenaar bent van de woning waarvoor de lening werd afgesloten. U kan de overeenkomst tussen u en uw partner niet tegen de bank gebruiken.

    De enige manier om onder die verplichting uit te komen? De bank kan een document opmaken waarin ze bevestigt dat u niet meer verplicht bent om de lening terug te betalen. Ze doet dat als de lening in kwestie volledig werd terugbetaald of als ze veronderstelt dat wie de lening verder moet afbetalen dat ook zal kunnen, en ze haar geld dus zeker zal terugkrijgen.

    Kan u geen document voorleggen waarin de bank u van terugbetaling ontslaat, dan kan die u vragen de lening mee af te betalen, zelfs al hebt u dat met uw partner anders afgesproken.

    Ook elders op deze website leest u meer informatie.

    Moeten de verzekeringen worden aangepast?

    Ook de verzekeringen in verband met het huis en de lening moeten worden herzien: ga na of u de premies voor de woonverzekering en de schuldsaldoverzekering wel of niet moet blijven betalen.

  6. Kan uw partner uw gezinswoning verkopen zonder uw akkoord?

    De gezinswoning van gehuwden en van wettelijk samenwonenden is beschermd: geen van de partners kan ze verkopen zonder toestemming van de ander. Ook niet als de partner die wil verkopen de enige eigenaar van de woning is. Voor feitelijk samenwonenden is er geen dergelijke bescherming  van de gezinswoning.

    De bescherming geldt niet meer als:

    • er een eind komt aan de wettelijke samenwoning. Met andere woorden: zodra beide samenwonenden (of een van hen) op de gemeente verklaarde niet langer met de ander samen te wonen
    • de vrederechter bepaalt dat beide partners apart moeten gaan wonen in het kader van de dringende en tijdelijke maatregelen die hij/zij kan nemen
    • de scheiding op grond van onherstelbare ontwrichting wordt uitgesproken
    • de echtgenoten ervoor kiezen apart te gaan wonen in het kader van een scheiding met onderlinge toestemming.
       

    Als gehuwden of wettelijk samenwonenden feitelijk uit elkaar gaan maar nog niet gescheiden zijn, blijft de gezinswoning nog steeds beschermd. De partner die vertrok, blijft dan ook het recht hebben om opnieuw in het huis te komen wonen. Op voorwaarde, natuurlijk, dat er geen gerechtelijke beslissing werd genomen die hem dat verbiedt.