Waar moet je aan denken als je een zelfstandige activiteit opstart?

Als je overweegt een eigen zaak op te starten, moet je eerst beslissen of je daarvoor al dan niet een vennootschap (rechtspersoon) opricht. Je kan immers ook via een eenmanszaak zonder vennootschap aan de slag. In dat tweede geval werk je als een zelfstandige (natuurlijke persoon).

Met een eenmanszaak kan je snel van start gaan. De administratie en de kosten om je activiteit op te starten, zijn dan minimaal. Een vennootschap oprichten vraagt meer inspanningen en geld. Elke formule heeft voor- en nadelen.

Om te beslissen of je kiest voor een eenmanszaak of een vennootschap, moet je verschillende criteria in overweging nemen, zoals:

• Welke activiteit wil je uitoefenen?
• Ga je alleen aan de slag of werk je met anderen samen?
• Hoeveel geld heb je nodig?
• De belastingen die je moet betalen.
• Het risico dat je al je privébezittingen verliest door je zelfstandig beroep.

Op de website van de FOD Economie vind je een uitgebreide omschrijving van het verschil tussen een eenmanszaak en een vennootschap. 

Je staat er ook niet alleen voor om hierover te beslissen. Een boekhouder, een notaris of een andere expert waarin je vertrouwen hebt, kunnen je hierbij zeker helpen. Ook verschillende gespecialiseerde organisaties zoals het Agentschap Ondernemen, Unizo, NSZ, Dyzo ... staan je bij om je zaak op te starten en je verder te begeleiden.

Je aansprakelijkheid

Veronderstel dat je start met een eenmanszaak, dus zonder vennootschap. Je leent geld bij de bank of bij vrienden. De zaken lopen echter minder goed dan verwacht en je kan je leningen niet terugbetalen. Dan moet je desnoods je privébezittingen verkopen om die schulden terug te betalen. Dat heet "onbeperkte aansprakelijkheid". Het kan zelfs nog erger. Die aansprakelijkheid kan er zelfs toe leiden dat je schuldeisers je woning laten verkopen om zo hun vorderingen terugbetaald te krijgen. Om dat te vermijden kan je een "verklaring van niet-vatbaarheid voor beslag" afleggen bij een notaris.

Overweeg die mogelijkheid, ook als je zelfstandige activiteit enkel een bijberoep is of wanneer je gepensioneerd bent en nog wat bijklust als zelfstandige.

Waar komen de centen om te investeren vandaan?

Bij de start van een zelfstandige activiteit heb je heel wat nodig: een voertuig, een computer, werkmateriaal, een gebouw ….  Van bij de start heb je ook centen nodig om de rekeningen te betalen, terwijl er op dat moment misschien weinig inkomsten zijn. Dus moet je al een startkapitaal hebben. Hoeveel ligt niet vast. Het Vlaams Agentschap Ondernemen schrijft dat 20 % à 40 % aan eigen middelen op het totaal kapitaal dat je nodig hebt een realistisch cijfer is, maar het kan ook 10 % zijn. Wees er dus op voorbereid dat je een deel van de investeringen zelf moet betalen.

Om voldoende geld bij elkaar te sprokkelen, kan je eventueel ook een beroep doen op familie en vrienden. Ze kunnen geld ter beschikking stellen en voor een deel eigenaar van je zaak worden. Ze kunnen ook geld aan je lenen. Zet dan duidelijk de voorwaarden op papier.

Je kan eveneens terecht bij een bank. Je moet dan wel een uitgewerkt ondernemingsplan kunnen voorleggen. Dit "ondernemingsplan" of "businessplan" rapporteert de technische, commerciële en financiële haalbaarheid van je project. Een financiële instelling vraagt vaak ook waarborgen voor het risico dat zij neemt.

En misschien ken je crowdfunding, een alternatieve manier om aan startkapitaal te geraken zonder bij de bank te moeten aankloppen.

Denk er ook aan dat de overheid startende ondernemingen eveneens een financieel duwtje in de rug kan geven. Informeer je of je hierop een beroep kan doen.

Sociale zekerheid, een verplichting die je beschermt

Als zelfstandige moet je zelf instaan voor je sociale zekerheid. Door je aan te sluiten bij een sociaal verzekeringsfonds en elke drie maanden correct sociale bijdragen te betalen, ben je in orde. Je hebt dan recht op pensioen, kinderbijslagen, terugbetaling van gezondheidszorgen en een vervangingsinkomen bij ziekte. Vrouwelijke zelfstandigen hebben ook recht op betaald moederschapsverlof.

De hoogte van de bijdragen die je moet betalen, is afhankelijk van je inkomen als zelfstandige gedurende de voorbije drie jaar. Startende zelfstandigen betalen sociale bijdragen op het inkomen dat ze verwachten te verdienen.

Een lijst van de sociale verzekeringsfondsen en de hoogte van de bijdragen vind je op de website van het RSVZ. Je kan ook terecht bij de Nationale Hulpkas voor Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen.

Je eigen zaak en de belastingen

Als zelfstandige moet je belastingen betalen op de opbrengsten van je activiteiten. Je moet ook bepaalde taksen betalen en misschien btw-aangiftes doen. Je moet bovendien een correcte boekhouding voeren.

Er is een groot verschil tussen de fiscaliteit van een eenmanszaak en die van een vennootschap. Bij een eenmanszaak wordt de winst van de onderneming belast via de personenbelasting. Die wordt berekend op je netto-beroepsinkomen (= beroepsinkomsten - beroepsuitgaven). Het percentage belastingen dat je moet betalen, verhoogt naarmate je netto-beroepsinkomen stijgt. Het is een zogenaamde progressieve belasting. Hoe meer je verdient, hoe hoger het percentage.

Vennootschappen betalen vennootschapsbelasting. Hier wordt dus niet gekeken naar wat de vennoten zelf verdienen, maar naar de winst van de onderneming in haar geheel. De vennootschapsbelasting werkt met een eenvormig tarief van 25 %. Sommigen bedrijven hebben recht op verlaagde tarieven.

Als zaakvoerder of vennoot van een vennootschap kan je soms voor je werk via een loon vergoed worden. Dat loon komt terecht in je personenbelasting.

Daarnaast kan de vennootschap ook een deel van haar winst aan jou en de andere eigenaars uitkeren in de vorm van een dividend. Daarop moet je 30 % roerende voorheffing betalen.