De verschillende soorten duurzame producten: Hoe selecteer je het duurzame product dat bij je past?

Je besluit staat vast: je wil een duurzaam financieel product kopen. Nu volgt een delicate keuze: welk van de aangeboden financiële producten kies je? Hoe maak je die keuze en ben je zeker dat het gekozen product echt bij je sociale, ethische en milieuoverwegingen aansluit?

Wil je bepalen welk product het best aan je verwachtingen voldoet? Doe dat stap voor stap en kijk daarbij naar de volgende elementen:

1. De naam van het product
2. De financiële kenmerken van het product
3. De ingezette middelen om de duurzaamheidsdoelstelling van het product te verwezenlijken
4. Het eventuele duurzaamheidslabel van het product

De naam van het product

Duurzame financiële producten of financiële producten met ten minste één of meer duurzame kenmerken kan je herkennen aan hun naam (hoewel de benaming "duurzaam" niet bij wet wordt toegekend). Soms worden ze "SRI"-producten ("socially responsible investing" of "maatschappelijk verantwoord beleggen") of "ESG"-producten ("environmental, social and governance" of "milieu, maatschappij en bestuur") genoemd.

De naam van duurzame producten bevat soms ook termen die aangeven op welk thema ze precies focussen. Bevat de naam van een fonds het woord "klimaat", dan is het mogelijk dat het fonds in het kader van zijn selectiestrategie ondernemingen uitsluit die bijdragen aan de klimaatopwarming. Het woord "sociaal" in de naam van een product doet op zijn beurt vermoeden dat extra aandacht uitgaat naar arbeidsvoorwaarden en sociale gelijkheid.

Bekijk echter niet alleen de naam van de producten: dat is slechts de eerste stap van je analyse. Je moet ook de begeleidende documenten analyseren om te zien hoe het product zal bijdragen aan de verwezenlijking van de duurzame doelstelling.

De financiële kenmerken van het product

Duurzame producten vind je in vele categorieën van financiële producten. Bij deze tweede stap bepaal je welk soort financieel product je wil kopen. Let daarbij onder meer op de financiële risico’s die aan elk financieel product verbonden zijn. In hoofdzaak kan je de volgende duurzame producten onderscheiden:

• Duurzame beleggingsfondsen. Hun werking is te vergelijken met die van klassieke beleggingsfondsen, maar ze houden bij de selectie van activa rekening met bijkomende duurzame criteria. Dit is het meest gangbare product op de Belgische markt. Interessant is dat je kan zien wat er in de activaportefeuille van het fonds zit, bijvoorbeeld omdat dit wordt toegelicht in het jaarverslag. Verder kan je zien welke ondernemingen werkelijk worden gefinancierd als je in deze fondsen belegt. Zo kan je gemakkelijk beoordelen of je de economische activiteiten van die ondernemingen wenst te steunen.
• Duurzame spaarrekeningen. De gelden op deze spaarrekeningen worden in duurzame ondernemingen of activiteiten belegd. Het is een zekere belegging omdat ze door het depositogarantiefonds wordt beschermd. In België bieden echter weinig banken dit soort belegging aan.
• Aandelen van organisaties die inzetten op duurzame ontwikkeling. Sommige organisaties beleggen de ingezamelde gelden in verenigingen of ondernemingen die maatschappelijke of milieudoelstellingen nastreven. Het behaalde rendement wordt meestal onder de beleggers en de organisatie verdeeld. Soms ligt het rendement ook elders: de doelstelling van sommige instellingen van openbaar nut wordt door de overheid erkend. Onder bepaalde voorwaarden kan de aankoop van hun aandelen je een fiscaal voordeel opleveren.
• "Green bonds" of groene obligaties. Ze lijken op klassieke obligaties, maar de emittent – een regering, een bank, een onderneming – verbindt zich ertoe om de ingezamelde gelden te beleggen in duurzame projecten. Het Engelse woord "green" – groen – geeft aan dat de emittenten via deze obligaties projecten financieren waarmee ze hun ecologische voetafdruk kunnen beperken. Daarnaast zijn er nog andere soorten duurzame obligaties waarbij de projecten worden geselecteerd op basis van hun sociale overwegingen en overwegingen rond behoorlijk bestuur. Projecten die worden gefinancierd met kapitaal dat via de commercialisatie van deze obligaties wordt opgehaald, komen gedetailleerd aan bod in een verslag dat aan het einde van elk jaar wordt gepubliceerd.

De ingezette middelen om de duurzaamheidsdoelstelling van het product te verwezenlijken

De verschillende strategieën rond productbeheer laten je toe te controleren of een financieel product aan je verwachtingen kan voldoen. Het gaat daarbij om de middelen die de productbeheerder – die je geld effectief tussen de verschillende ondernemingen verdeelt – inzet om te controleren of de gelden effectief bijdragen tot de bescherming van het milieu, de maatschappij verbeteren en ethisch worden belegd. Daarbij is het belangrijk te weten welke regels de beheerder toepast om uitsluitend of vooral ondernemingen te selecteren die bijdragen tot de verwezenlijking van de duurzame doelstelling van het product.

Die regels komen aan bod in de documentatie, maar worden niet altijd in de kijker geplaatst. De methodes verschillen bij elke beheerder en voor elk product. Het is daarom belangrijk dat je ze voor elke geplande belegging controleert.

Voor een sociaal duurzame belegging zou de uitsluiting van ondernemingen die de mensenrechten niet respecteren, een pertinent criterium kunnen zijn voor de beheerder. Voor een product dat de klimaatverandering wil bestrijden, zou de uitsluiting van exploitanten van steenkoolmijnen als begunstigden van de gelden dan weer een efficiënt criterium kunnen zijn.

Ook is het verstandig om de werkelijke impact van de maatregelen te bekijken. Als een fabrikant zich ertoe verbindt een boom te planten voor elke belegging ten belope van een bepaald bedrag, wil dat daarom niet zeggen dat de gelden daarbuiten niet worden gebruikt voor ondernemingen die bij de vernietiging van de oerbossen betrokken zijn. Voor de verwezenlijking van die doelstelling zou het zeker efficiënter zijn als de beheerder zich ertoe zou verbinden niet in ontbossingsondernemingen te beleggen.

Het eventuele duurzaamheidslabel van het product

• De rol van duurzaamheidslabels

Een duurzaamheidslabel is een eenvoudig middel om een duurzaam financieel product te herkennen. Overschat het belang van zo’n label echter niet. Sommige producten zonder label zijn immers even duurzaam als gelabelde producten.

Als een product een label heeft, betekent dit dat een instelling die onafhankelijk is van de fabrikant, het product heeft geanalyseerd in het licht van de duurzaamheidscriteria. De enige garantie dat het label biedt, is dat de criteria die de fabrikant van het gelabelde product hanteert, minstens even ambitieus zijn inzake milieu, maatschappij en goed bestuur als de criteria die de ontwikkelaar van het label hanteert.

Bekijk dus aandachtig welke instelling het label aflevert. Bepaalde labels zijn immers afkomstig van instellingen die de fabrikanten vertegenwoordigen, terwijl andere labels voortvloeien uit overheids- of verenigingsinitiatieven.

Noteer ook dat het niet de taak van de FSMA is om de naleving van de labelcriteria door het financiële product of de conformiteit van de labelvereisten met de toekomstige Europese verordeningen te controleren. Daarom is het essentieel dat je controleert of het ambitieniveau van het label bij je persoonlijke verwachtingen aansluit. De verschillende elementen waaraan je bij die beoordeling aandacht moet besteden, komen in de volgende punten aan bod.

• De selectie van gelabelde producten

De criteria voor de selectie van gelabelde producten variëren sterk volgens de instelling die de labels aflevert. Bepaalde labels hechten meer belang aan de milieudimensie of de strijd tegen klimaatverandering. Andere labels spitsen zich toe op de menselijke gezondheid of de sociale aspecten.

Je kan de exclusiviteit van het label en dus zijn reële impact op de nagestreefde doelstelling herkennen aan het ambitieniveau van de criteria. Bepaalde labels verbieden bijvoorbeeld dat het product een onderneming financieert met activiteiten in de wapenindustrie, de kolenmijnbouw of de tabaksindustrie. Andere ondernemingen aanvaarden daarentegen dat de gefinancierde ondernemingen een klein deel – bijvoorbeeld 5 % of 10 % – van hun inkomsten uit de wapenindustrie, de kolenmijnbouw of de tabaksindustrie halen, wat het gemakkelijker maakt om het label te verkrijgen.

Je moet ook opletten met criteria die er eigenlijk geen zijn: een financieel product belegt immers zelden meer dan 10 % van zijn portefeuille in de wapenindustrie. Als een label de maximumgrens voor beleggingen in de wapeninstrustrie echter op 15 % vaststelt, sluit dat slechts een gering deel van alle producten uit en laat dat niet toe de meest ambitieuze duurzame producten te selecteren.

Voor je in een gelabeld duurzaam product belegt, is het dus belangrijk dat je informatie inwint over de selectiemethode van de activa en over de verschillende criteria die worden gehanteerd door de instelling die het label aflevert, en deze kritisch beoordeelt.

• De controle van de producten na de certificering bij de label instelling

Afhankelijk van het certificeringsproces kan een gelabeld duurzaam product vaak of minder vaak opnieuw worden beoordeeld in het licht van de criteria inzake milieu, maatschappij en goed bestuur. Zo beoordelen de strengste labels de producten jaarlijks opnieuw. Andere labels hanteren een langere geldigheidsduur, die zelfs tot drie jaar kan oplopen.

Sommige labels verplichten de fabrikant en de beheerder van het product ook om een jaarverslag te publiceren. Dat jaarverslag biedt de belegger de gelegenheid om de verwezenlijking van de oorspronkelijk bepaalde doelstellingen te beoordelen. Als een doelstelling van het label bijvoorbeeld een decarbonisatietraject is, waarbij de door het product gefinancierde ondernemingen hun CO2-uitstoot mettertijd moeten beperken, dan maakt de jaarlijkse publicatie van de effectief verwezenlijkte uitstootbeperking het mogelijk de efficiëntie van het product te controleren.

Nu de komende jaren nieuwe Europese reglementeringen in werking treden, zullen nieuwe vereisten van toepassing worden op alle duurzame financiële producten, ongeacht of zij al dan niet een label hebben. De fabrikanten zullen jaarlijks de prestaties van hun producten op milieu-, maatschappelijk en bestuursvlak moeten evalueren.