Het "erfrecht van de langstlevende" partner verschilt naargelang hij getrouwd is, dan wel wettelijk of feitelijk samenwoont.
- Gehuwden genieten de grootste bescherming. Als er kinderen zijn, krijgt de langstlevende echtgenoot uit een huwelijk het vruchtgebruik van de hele nalatenschap. Dit betekent dat hij onder meer het vruchtgebruik krijgt van de gezinswoning en de inboedel. Hij mag dus hoe dan ook in de gezinswoning blijven wonen, of het verhuren en het huurgeld innen. Dat is zelfs het geval als hij geen eigenaar is van de woning. Dit vruchtgebruik is absoluut. Niemand kan hem dat ontnemen.
Hij krijgt ook het vruchtgebruik op het spaargeld. Hij strijkt met andere woorden de dividenden en intresten op. Merk op date de echtgenoot meer kan ontvangen via een schenking of een testament.
Als er geen kinderen zijn, erft de langstlevende echtgenoot het hele gemeenschappelijk vermogen in volle eigendom en de eigen goederen van de overledene in vruchtgebruik. - Voor koppels die wettelijk samenwonen en dus een verklaring van samenwonen hebben opgesteld op het gemeentehuis, is het erfrecht van de langstlevende samenwonende partner beperkt. Hij erft enkel het vruchtgebruik van de gezinswoning en de inboedel. Het kan bovendien bij testament beperkt of zelfs ontnomen worden, wat niet het geval is bij gehuwden.
- De feitelijk samenwonende partner erft niets, tenzij in een testament anders is bepaald. Indien via een testament de gezinswoning werd nagelaten, dan betaalt de feitelijk samenwonende partner in Vlaanderen daar geen erfbelasting op op voorwaarde dat het koppel drie jaar ononderbroken een gemeenschappelijke huishouding heeft gevoerd in de woning. Er moet ook op gewezen worden dat de feitelijke samenwoner in Vlaanderen, indien hij erft, wel kan genieten van de laagste tarieven die van toepassing zijn op gehuwden als hij minstens één jaar feitelijk samenwoonde met de erflater én daarmee een gemeenschappelijke huishouding voerde.